Qeyd olunan hadisə məsuliyyət mövzusunu gündəmə gətirib.

Sığınacaqda yerləşən uşaqlara görə,məsuliyyəti kim daşıyır?

Gender.Az-ın məlumatına görə, Oxu24.com mövzunu hüquqşünas Ellada Bayramova ilə müzakirə edib.

Hüquqşünasın sözlərinə görə,uşaqların dövlət himayəsinə verilməsi, onları valideyn nəzarətinin yoxluğunda qorumaq məqsədi daşıyır. Bu səbəbdən uşaq evlərində və sığınacaqlarda baş verən ölüm hadisəsi hüquqi baxımdan adi tibbi hadisə kimi deyil, mühafizədə olan şəxsin həyatının dövlətin məsuliyyət zonasında itirilməsi kimi qiymətləndirilir. Belə müəssisələrdə uşaq ölümünün əsas hüquqi yükü müəssisə rəhbərliyinin, məsul işçilərin və dövlət nəzarət orqanlarının üzərindədir.

Ellada Bayramovanın sözlərinə görə,Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 17-ci maddəsi uşaqların dövlət tərəfindən qorunmasını təmin edir.

Dövlət bu funksiyanı yalnız hüquqi nəzarətlə deyil, institusional vasitələrlə (müəssisələr, sosial orqanlar) icra edir. Bu səbəbdən həmin qurumlarda baş verən hər bir ölüm faktı dövlətin mühafizə borcunun pozulması kimi qiymətləndirilə bilər.

“Uşaq Hüquqları haqqında Qanun”, m. 9, 10, 23:

Dövlət müəssisələrində uşaq həyatının, sağlamlığının, psixoloji və fiziki təhlükəsizliyinin təmin edilməsi həmin müəssisənin rəhbərliyinin və dövlət nəzarət orqanlarının vəzifəsidir.

Uşaq evlərində ölüm baş verdikdə, Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin aşağıdakı maddələri tətbiq oluna bilər:

Maddə    Tərkibi

314    Səhlənkarlıq nəticəsində ölüm

144-1.3    Himayədə olan uşağa qarşı laqeydlik nəticəsində ağır nəticələr

125/120 (şübhə varsa)    Zorakılıq və qəsdən zərər ehtimalı hallarında

CM 144-1.3 mühüm normadır, çünki uşağın həyatına təhlükəsizlik təmin edilməməsi insan həyatına qarşı qəsd olmasa belə, vəzifənin icra edilməməsi nəticəsində yaranan ağır cinayət kimi qiymətləndirilir.

İnzibati və Mülki məsuliyyət

İnzibati Xətalar Məcəlləsi m. 51, 57: təhlükəsizlik qaydalarının pozulmasına görə məsuliyyət.

Mülki Məcəllə m. 1096: Dövlət nəzarət orqanının fəaliyyətsizliyi nəticəsində ölüm olarsa, dövlət zərər kompensasiyası ödəməlidir.

 Beynəlxalq Hüquqi Standartlar və Konvensiya Öhdəlikləri Azərbaycanın qoşulduğu beynəlxalq sənədlər bu məsələdə daha geniş məsuliyyət tələb edir:

BMT Uşaq Hüquqları Konvensiyası (1989)

dövlət uşağı təhlükədən qorumaq üçün preventiv mexanizmlər qurmalıdır. Himayə müəssisəsində uşaqlar ən yüksək qayğı standartı ilə qorunmalıdır, uşağın marağı hər zaman üstün tutulmalıdır.

Avropa Sosial Xartiyası (Revised)

16 və 17-ci maddələr: uşaqların institutlarda qorunmaması Avropa standartlarının pozuntusu kimi qiymətləndirilir.

Məhkəmə presedenti (Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi)

Keenan v. United Kingdom (AİHM, 2001)

Müəssisə nəzarətində olan insanın ölümü dövlətin məsuliyyəti kimi tanındı. Uşaqlar üçün bu məsuliyyət ikiqat ağırlaşdırılmış olaraq qiymətləndirilə bilər. Nencheva and Others v. Bulgaria (AİHM, 2013)

Kimsəsiz uşaqların dövlət müəssisəsində ölümünə görə dövlət kollektiv cavabdehlik daşıyır, yalnız işçilər deyil.

Dünya Təcrübəsi və Presedentlərdə

Almaniya    Uşaq evində ölüm olarsa, rəhbərlik və yerli sosial orqan eyni vaxtda cinayət və peşə məsuliyyəti daşıyır (BGH 2007 presedenti).

Fransa    Müəssisə rəhbəri işdən azad edilir, cinayət işi açılır (Code pénal, Art. 223-6).

İsveç    Dövlət kompensasiyanı tam ödəyir, müəssisə bağlana bilər.

Yaponiya    Himayədə olan şəxsin ölümünə görə 3 ildən 10 ilə qədər həbs.

Cənubi Koreya    Müəssisə rəhbəri və sosial xidmət orqanı bərabər cinayət məsuliyyətinə cəlb olunur.

Müəssisə rəhbərliyi — birbaşa cinayət məsuliyyəti

İşçi heyəti — vəzifə üzrə fərdi məsuliyyət

Dövlət nəzarət orqanları — inzibati və mülki məsuliyyət

Dövlət — konvensiya öhdəliyi pozduğuna görə beynəlxalq məsuliyyət

Bu presedentlər göstərir ki, mühafizədə olan uşağın ölümü bütün dünyada ən ağır hüquqi pozuntu hesab edilir. Azərbaycan qanunvericiliyində də bu məsuliyyət həm cinayət, həm mülki, həm də konvensiya səviyyəsində təsbit olunmuşdur.